Spis treści
Pisanie prac a plagiat – jak to dawniej bywało
Pisanie prac licencjackich, inżynierskich i magisterskich to trudne zadanie, dlatego też studenci od lat próbowali różnych dróg na skróty poprzez plagiatowanie cudzych tekstów. Próby przeciwdziałania temu zjawisku podejmowano od dawna, jednak tak naprawdę realna walka z plagiatami w Polsce rozpoczęła się w 2004 roku, kiedy to na rynek wszedł system Plagiat.pl. Początkowo korzystało z niego zaledwie kilka uczelni, jednak z roku na rok zainteresowanie systemem było coraz wyższe i coraz więcej uczelni zaczęło wprowadzać obowiązkowe sprawdzanie prac dyplomowych pod kątem plagiatu.
W 2014 roku weszły regulacje prawne zobowiązujące wszystkie uczelnie do sprawdzenia antyplagiatowego każdej pracy dyplomowej dopuszczanej do obrony. Obecnie każda obroniona praca licencjacka, inżynierska lub magisterska jest dodawana do Ogólnopolskiego Repozytorium Prac Dyplomowych i sprawdzam antyplagiacie.
Dopóki prace dyplomowe były sprawdzane przez systemy komercyjne wysokiej jakości, studenci nie musieli się bać przypadkowego posądzenia o plagiat, którego się nie dopuścili. Niestety 1 stycznia 2019 roku sytuacja się zmieniła i systemy te zostały obowiązkowo zastąpione przez Jednolity System Antyplagiatowy finansowany z pieniędzy podatników, udostępniony uczelniom nieodpłatnie, jednakże obarczony licznymi wadami. Pisanie prac licencjackich, inżynierskich i magisterskich stało się od tego czasu dla studentów nie lada wyzwaniem, gdyż ze względu na zastosowane algorytmy porównywania tekstów oraz konieczność ręcznego wykluczania zapożyczeń uprawnionych, JSA często pokazuje plagiat tam, gdzie go nie ma.
W niniejszym artykule przyjrzymy się najpopularniejszym systemom antyplagiatowym oraz wyjaśnimy, na czy polega plagiat oraz jak go unikać.
System antyplagiatowy – co to takiego?
Systemy antyplagiatowe to systemy wykorzystywane przez uczelnie, a także przez studentów w celu weryfikacji oryginalności dowolnego tekstu. W przypadku uczelni w systemie antyplagiatowym sprawdzane są prace magisterskie, prace licencjackie oraz prace inżynierskie przed przystąpieniem studenta do ich obrony. Obecnie jest to obowiązkowe i stanowi warunek dopuszczenia pracy do obrony. Systemy antyplagiatowe sprawdzają tekst pod kątem zapożyczeń np. z innych prac, ale też z książek, artykułów naukowych czy przepisów prawnych. Systemy te mają za zadanie wykryć plagiat, czyli zbieżność danego tekstu z materiałem źródłowym lub innym tekstem bez wskazania ich pochodzenia.
Ryzyko niezawinionego plagiatu
Czym jest plagiat? Słowo plagiat pochodzi z łaciny od słowa „plagium”, które oznacza kradzież. Przed naruszeniem praw autorskich chroni ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z art. 115 ust. 1:
„Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3”.
Plagiatu można dopuścić się w chwili, gdy przywłaszczamy sobie czyjś utwór np. pisząc prace, a także, gdy po sparafrazowaniu czyjegoś utworu w pracy nie opatrzymy go przypisem.
Jednakże nie zawsze plagiat jest naruszeniem prawa autorskiego i jest zawiniony. Zgodnie z powyższym niezawiniony plagiat to taki, który powstał nieświadomie i bez winy autora tekstu, czyli w naszym przypadku studenta piszącego pracę dyplomową. Takie przypadki wbrew pozorom wcale nie zdarzają się rzadko, szczególnie jeśli mamy do czynienia systemami antyplagiatowymi niskiej jakości, jak udostępniamy uczelnią nieodpłatnie Jednolity System Antyplagiatowy, który ma poważne problemy z rozróżnianiem cytatów, paraf raz i plagiatu. Niektóre uczelnie rozwiązują ten problem korzystając z systemów komercyjnych, które takich problemów nie stwarzają, jednak jest to rozwiązanie drogie i w praktyce rzadko stosowane. Studenci są zatem zdani na JSA, który do prawidłowego wygenerowania raportu potrzebuje ręcznego wskazania, co jest cytatem lub parafrazą. Ze względu na fakt, że jedyną osobą uprawnioną do dokonania wykluczeń zapożyczeń uprawnionych jest promotor, który często nie ma czasu na tak żmudne analizowanie pracy, nie dziwi wysoka częstotliwość wskazywania plagiatów w pracach, które ich nie zawierają.
Warto również dodać, że plagiatu nie popełniamy, gdy:
- w pracy licencjackiej, inżynierskiej lub magisterskiej użyjemy czyjejś koncepcji, ponieważ sama koncepcja nie jest równoznaczna z gotowym tworem artystycznym;
- używamy tych samych określeń;
- nawiązujemy do tych samych sytuacji.
Niekiedy jednak mimo dołożenia należytej staranności systemy antyplagiatowe na uczelniach mogą wskazać fałszywie dodatni wynik plagiatu. Warto zatem chronić się przed takimi sytuacjami.
Pisanie prac – dlaczego warto korzystać z systemów antyplagiatowych?
Aby uniknąć posądzenia o plagiat, którego nie popełniliśmy, warto sprawdzić pracę w odpowiednim systemie antyplagiatowym. Komercyjne programy antyplagiatowe zyskują coraz większą popularność. Pisanie prac wolnych od plagiatów wcale nie jest zadaniem łatwym, więc studenci chcąc sprawdzić, czy napisane prace zaliczeniowe, prace licencjackie, inżynierskie lub magisterskie nie są obarczone plagiatem i mogą bez wahania oddać je do oceny często korzystają z takich rozwiązań. Do listy zalet komercyjnych systemów antyplagiatowych należą w szczególności:
- szybkie wykrywanie plagiatu, nawet przypadkowego;
- niska cena za sprawdzenie pracy;
- informacja, co należy poprawić w pracy.
Dzięki skorzystaniu z systemów antyplagiatowych możemy poprawić błędy przed przesłaniem pracy do promotora, a tym samym unikniemy poważnych problemów, przy których obniżenie oceny za pracę i odesłanie jej do ponownej poprawy jest niczym. Możliwość wcześniejszego sprawdzenia zapewni nam większy komfort psychiczny, a pisanie prac nie będzie już taką presją.
Pisanie prac bez plagiatu – jak radzą sobie studenci?
Studenci, obawiając się posądzenia o plagiat, którego nie popełnili, często decydują się również na skorzystanie z profesjonalnej pomocy w pisaniu prac. Zakres pomocy może być różnorodny, od stworzenia samego wzorca pracy dyplomowej, poprzez szeroko rozumiane doradztwo metodyczne oraz różne szkolenia przygotowujące do napisania pracy magisterskiej, licencjackiej lub inżynierskiej oraz obrony. Niektóre serwisy, jak na przykład Cyber-promotor.pl w pakiecie swoich usług oferują również szkolenie dotyczące działania jednolitego systemu antyplagiatowego oraz prawidłowego interpretowania wyników raportu. Jest to niezwykle ważne, gdyż ze względu na konieczność ręcznego wykluczania zapożyczeń uprawnionych, promotorzy często odsyłają studentom prace do poprawy nieistniejącego plagiatu. Warto bronić się przed takimi praktykami, wiedząc jak działaj JSA. Dzięki temu można wskazać błędy w raporcie i poprosić promotora o wygenerowanie jego prawidłowej wersji.
Źródło:
M. Kozłowski, JSA Jednolity System Antyplagiatowy, Ośrodek przetwarzania informacji, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2021.
Dz. U. 1994 Nr 24 poz. 83 ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
